Χάρτμαν, Νικολάι

(Hartman, Ρίγα, Λιθουανία 1882 – Γκέτινγκεν 1950). Γερμανός φιλόσοφος. Η φιλοσοφία του προσπαθεί να δώσει μια συστηματική παρουσίαση της ιδιαίτερης δομής του είναι, δηλαδή την περιγραφή των περιοχών του υπάρχοντος και των κατηγοριών του. Το υπάρχον λαμβάνεται οργανωμένο σε 4 στρώματα, ανόργανο, οργανικό, ψυχικό και πνευματικό, καθένα από τα οποία διέπεται από δικές του κατηγορίες, πέρα από τις θεμελιώδεις κατηγορίες που χαρακτηρίζουν το υπάρχον ως τέτοιο (ταυτότητα και διαφορά, ύλη και μορφή κλπ.). Τα επιμέρους στρώματα και κατηγορίες δεν είναι αυστηρά και με σαφήνεια χωρισμένα, αλλά έχουν συνάφεια και συνάρτηση μεταξύ τους. Τα στρώματα του είναι συνάπτονται μεταξύ τους με την έννοια ότι το κατώτερο στρώμα αποτελεί θεμέλιο για το ανώτερο, που αντιπροσωπεύει όμως ένα novum και έχει επομένως μια δική του ανεξαρτησία από το κατώτερο στρώμα. Ο νόμος αυτός, που ρυθμίζει τον πραγματικό κόσμο, ρυθμίζει και τον ιδανικό, τον κόσμο των αξιών. Κατά συνέπεια τον κόσμο των ηθικών αξιών δεν μπορούμε να τον γνωρίσουμε αλλά γίνεται αισθητός, μπορεί να γίνει κατανοητός, μόνο από το αρχικό αίσθημα των αξιών που ζει σε κάθε πράξη η οποία κατευθύνεται προς αυτές. Ο X. υποστηρίζει βασικά την προτεραιότητα του οντολογικού προβλήματος έναντι του γνωσιολογικού και ότι η μεταφυσική, σε αντίθεση με την κλασική μεταφυσική, πρέπει να περιορίζεται στο να αναγνωρίζει το απόλυτα άλυτο και ταυτόχρονα το αναπόφευκτο των θεμελιωδών προβλημάτων. Από τα έργα του αναφέρονται ιδιαίτερα: Βάσεις μιας μεταφυσικής της γνώσης (1921) και Το πρόβλημα του πνευματικού είναι (1925).